Zannetmek Ne Demek TDK? Sosyolojik Bir Bakışla Algının Gücü
Toplumsal yapıları ve bireylerin etkileşimini inceleyen bir araştırmacı için en ilginç olgulardan biri, insanların dünyayı “gerçek”ten çok “zannettikleri” biçimde yaşamalarıdır. Günlük hayatımızda “zannetmek” kelimesini sıkça kullanırız; ancak bu basit fiil, bireyin toplumsal normlar, roller ve kültürel değerlerle kurduğu ilişkiyi derinden yansıtır.
TDK’ye göre “zannetmek” kelimesi, “bir şeyin doğru olduğunu sanmak, öyle olduğuna inanmak” anlamına gelir. Fakat sosyolojik açıdan bu tanım, yalnızca bireysel bir yanılgıyı değil, kolektif bir algı üretim mekanizmasını da anlatır. Çünkü toplum, bireylere yalnızca ne düşüneceklerini değil, neyi zannetmeleri gerektiğini de öğretir.
Toplumsal Normlar ve Zannetmenin İnşası
Her toplum, bireylerin davranışlarını belirleyen görünmez kurallar bütünüyle işler. Bu kurallar, yani toplumsal normlar, bireylere neyin doğru, neyin yanlış; neyin makbul, neyin aykırı olduğunu söyler.
İşte tam bu noktada “zannetmek” devreye girer. Çünkü birey, toplumsal kabuller içinde şekillenen bir zihinle yaşar.
Bir erkek “ben güçlü olmalıyım” diye düşünüyorsa, aslında bu bir biyolojik zorunluluk değil; toplumun ona öğrettiği bir zandır. Aynı şekilde, bir kadın “duygusal olmak benim doğam” derken, o da kendi toplumsal çerçevesinin ürettiği bir inanç biçimini dile getirir.
Yani “zannetmek”, toplumun bireye yüklediği rollerin içselleştirilmiş hâlidir.
Cinsiyet Rolleri ve Zannetmenin Sosyal Boyutu
Cinsiyet rolleri, toplumsal yapıların en kalıcı bileşenlerinden biridir. Tarih boyunca kadın ve erkek kimlikleri, toplumsal iş bölümü, aile yapısı ve üretim ilişkileri üzerinden şekillenmiştir.
Bu süreçte erkeklerin yapısal işlevlere, kadınların ise ilişkisel bağlara odaklanması yaygın bir norm haline gelmiştir.
Erkek, toplumun gözünde koruyucu, sağlayıcı ve karar verici olarak konumlanır. Kadın ise duygusal dengeyi, topluluk içi uyumu ve aile bağlarını sürdürmekle tanımlanır.
Ancak bu rollerin çoğu, doğal olmaktan çok toplumsal olarak inşa edilmiştir. Yani insanlar böyle olduklarını “zannetmiş”, toplum da bu zannı kuşaktan kuşağa aktarmıştır.
Erkekler: Yapısal Gücün Zannı
Toplum erkeklere, üretim ilişkilerinde aktif, kamusal alanda görünür ve rasyonel olmaları gerektiğini öğretir.
Bir erkek, duygularını bastırdığında “mantıklı” davrandığını zanneder.
Kariyerinde yükseldiğinde “başarılı” olduğunu zanneder.
Oysa sosyolojik açıdan bu durum, bireysel bir kazanımdan çok, erkeklik normlarının ödüllendirilmesidir.
Bu “yapısal güç zannı”, erkeklerin kendi duygusal varlıklarını inkâr etmelerine neden olur. Çünkü duygusal olmak, toplumsal olarak “kadına ait” bir özellik olarak kodlanmıştır.
Böylece erkek, güç algısına tutunurken aslında kendi insani yönünü gölgeleyen bir role hapsolur.
Kadınlar: İlişkisel Dünyanın Zannı
Kadınların toplumsal konumu ise sıklıkla “ilişkisellik” üzerinden tanımlanır. Kadın, annelik, dostluk, bakım verme ve empati kurma rollerinde yüceltilir.
Bu durum ilk bakışta olumlu görünse de, derinlemesine incelendiğinde kadının toplumsal kimliğinin bireysel yetkinlikten çok ilişkisel bağlarla meşrulaştırıldığını gösterir.
Kadınlar, çoğu zaman kendi kimliklerini sevdikleri üzerinden tanımlar: “Birinin eşi, birinin annesi, birinin kızı.”
Bu da, toplumun kadına atfettiği değer biçimlerinin bir “zannetme” hâline dönüşmesine neden olur. Kadınlar duygusal olmayı, empatik davranmayı bir doğa yasası gibi kabullenirken; bu özelliklerin kültürel olarak beklenti haline geldiğini gözden kaçırırlar.
Zannetmek: Toplumsal Gerçekliğin Perdesi
Sosyolojik açıdan zannetmek, toplumun kendini yeniden üretme aracıdır. İnsanlar neyin doğru, neyin güzel, neyin erdemli olduğunu sorgulamak yerine, bunları “öyle zannettikleri” için kabul ederler.
Bu mekanizma, kültürel düzenin devamlılığını sağlar; ancak aynı zamanda bireysel özgürlükleri de sınırlar.
“Zannetmek”, hem toplumsal istikrarın koruyucusu hem de değişimin önündeki görünmez duvardır.
Sonuç: Zannetmekten Bilince Geçiş
TDK’nin basit bir tanımla açıkladığı “zannetmek” kelimesi, aslında toplumların en derin dinamiklerini içinde barındırır.
Bir toplumda insanlar, rollerini sorgulamadan kabul ettikçe, kendi gerçekliklerini değil, kolektif zannı yaşamaya devam ederler.
Gerçek toplumsal dönüşüm ise, “zannettiğimiz” şeyleri fark ettiğimiz anda başlar.
Belki de en önemli soru şudur: Gerçekten öyle mi, yoksa sadece öyle zannediyor muyuz?
Okuyucu olarak siz de kendi toplumsal deneyimlerinizi düşünün: Neleri gerçekten biliyorsunuz, neleri sadece zannediyorsunuz?